In een democratie ligt de macht bij het volk. Zij verkiezen tijdelijke machthebbers en zetten die ook weer af. Via vrij debat beslissen we over het lot van de machthebbers. In een dictatuur ligt de macht niet bij het volk, maar bij de elite. Zij mogen niet uitgedaagd worden door het volk in hun machtspositie. Dus is er geen vrij debat. Daarom is censuur een praktijk uit een dictatuur. Daarom is vrije meningsuiting zo fundamenteel in een democratie.
In het nieuws: Vivaldi zet een offensief in tegen 'fake news' en 'hate speech'.
De details:
Het voluntarisme spat ervan af. Maar er staan wetten en praktische bezwaren in de weg
- "Wat wij willen doen, is straffeloosheid tegengaan. We zien in de feiten dat 'hate speech' niet vervolgd wordt. Dus zeggen: pas artikel 150 aan en zorg ervoor dat de correctionele rechtbank dat soort feiten kan beoordelen."
Het was een bevlogen minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) die in De Afspraak vervolg mocht komen geven aan z'n opiniestuk in De Morgen, om, na wat er in de VS gebeurd was met Donald Trump en de bestorming van het Capitool, nu ook in België harder te gaan optreden.
Vorige week donderdag toonde de Vivaldi-meerderheid in de Kamer zich al erg enthousiast om de strijd aan te gaan tegen "het aanzetten tot haat en geweld, het oppoken van de maatschappij via social media". Maar Van Quickenborne wil dat nu concreet maken, en daarbij de juridische term 'persmisdrijven' gaan gebruiken, om de personen die zich bezondigen aan 'hate speech' te gaan vervolgen.
-Sinds 1999 is er een wet die racisme en xenofobie, als het online of op papier verschijnt, meteen voor de correctionele rechtbank laat vervolgen.
Maar andere uitspraken online of op papier, die ook verboden zijn, aanzetten tot haat, tot discriminatie wegens geloof, gender of seksuele voorkeur, die moeten volgens de grondwet voor assisen behandeld worden. Het zijn immers 'drukpersmisdrijven', en die zijn destijds, bij de opmaak van de behoorlijk liberale Belgische Grondwet in 1830, doelbewust overgelaten aan een volksjury.
Op die manier garandeerde België in die Grondwet een behoorlijk grote vrijheid voor al wie 'gevaarlijke' gedachten op papier wilde zetten, wat overigens niet meteen naar de zin was van andere Europese landen, die veel strenger waren. Het zette onder meer Karl Marx ertoe aan om zich in Brussel te vestigen, waar hij tussen 1845 en 1848 Het Communistisch Manifest schreef (dit wordt relevant hieronder in de nieuwsbrief).
Ook alles wat online verschijnt, aan tekst tenminste, niet de beelden, valt onder die Grondwet vandaag. In praktijk wil Van Quickenborne dus niets aan de strafwet zelf veranderen. Alleen, de vervolging door assisen gebeurt vandaag in praktijk quasi nooit. Een (kleine) aanpassing van artikel 150 van de Grondwet zou volstaan om voortaan dat soort misdrijven door de correctionele rechtbank te laten vervolgen, waardoor men die straffeloosheid wegneemt.
En kijk: artikel 150 is door de vorige legislatuur voor herziening vatbaar verklaard. Het kan dus in principe om dat te wijzigen in deze legislatuur, Van Quickenborne schat zelf dat hij het er dit jaar doorkrijgt.
De reden waarom dat artikel 150 openstaat is overigens het grote proces tegen de plegers van de aanslagen in Brussel en Zaventem. Heel de magistratuur smeekte om dat proces niet voor assisen te moeten doen, maar dat toch door beroepsrechters voor een correctionele rechtbank te krijgen. Dat zou de procedure enorm verlicht hebben en vooral de kans op fouten stevig verkleind hebben. Quod non dus.
Alle Vlaamse partijen behalve Groen en PVDA waren voor, de Franstalige partijen waren allemaal tegen: zij houden voor terrorismeprocessen vast aan assisen. Maar in de discussies had CD&V al een amendement ingediend om, naast terrorismeprocessen, ook die bewuste persmisdrijven naar de correctionele rechtbank te brengen. Dat ligt dus nu nog op tafel, zij het straks in de vorm van een initiatief van de minister van Justitie.
In Amerika is er een gezonde tegenstand tegen een te grote overheid. Dat komt uit hun ontstaansgeschiedenis. De 'founding fathers' beschermden de burger tegen tirannie door onvervreemdbare rechten te bepalen. Het recht op vrije meningsuiting (art. 1), het recht om wapens te bezitten (art. 2) etc. Deze rechten zijn vooral zo gedefinieerd om de burger tegen tirannie van de overheid te beschermen. De vrije markt moest de burger tegen tirannie van andere burgers beschermen. De overheid kan met andere woorden de vrije meningsuiting van burgers niet beperken.
In Europa hebben we een andere traditie. Bij ons is er een grotere focus op het reguleren van de vrije markt. Dus op het waarborgen van de rechten en vrijheden van burgers op de vrije markt door de staat. Dat betekent ook dat de staat rechten en vrijheden veel meer inperkt, zowel voor burgers als voor de vrije markt.
In Londen staat speakers corner. Een plek waar elk zijn mening kan zeggen. Het bereik is beperkt tot de omstaanders. Elke technologische innovatie heeft door de eeuwen heen het bereik versterkt van de stem van burgers en dus de burger sterker gemaakt om machthebbers te controleren en uit te dagen. Van de boekdrukkunst tot de radio, televisie en nu sociale media. Hoe meer mensen je stem horen, hoe gevaarlijker voor de machthebbers. Daarom hebben ze door de eeuwen heen elke nieuwe technologie te controleren en meningsuiting te censureren. Maar dat is geen teken van macht, maar van onmacht. Het was immers niet de boekdrukkunst die de macht van de Kerk in vraag stelde, het was het protestantisme. De technologie is slechts een drager.
De Oligarchen van Silicon Valley (Facebook, Twitter) hebben aangetoond dat ze de macht hebben om burgers en politici het zwijgen op te leggen. Liberalen vinden dit geen enkel probleem. Het zijn private bedrijven. De vrije markt zou de mensen naar alternatieven doen stappen. En dat gebeurde ook effectief. Parler kreeg miljoenen nieuwe gebruikers. Maar toen besloten diezelfde oligarchen eerst het downloaden van de parler-app te bemoeilijken (Apple, Google) en vervolgens de servers te sluiten (Amazon). Er is met andere woorden een marktfalen doordat er een te grote machtsconcentratie in handen van enkele bedrijven is. Daardoor wordt de burger niet langer beschermd door de vrije markt. Daardoor moeten die Big Tech monopolisten in stukken gehakt worden. Dit is dan ook wat velen in de USA (zowel Democraten als Republikeinen) nu willen doen.
In Europa reageerde zelfs Angela Merkel dat het een schande was dat bedrijven de macht hadden om Trump het zwijgen op te leggen. Die reactie komt vanuit de Europese traditie waarbij de overheid de rechten van burgers tegenover bedrijven en elkaar reguleert. Wie denkt dat Merkel, of de rest van de EU-elite, plots de rechten van vrije burgers hoog in het vaandel draagt vergist zich schromelijk.
De voorbije jaren was het antwoord van de USA op het destabiliserende effect (voor de machthebbers) van de sociale media het vertrouwen in de vrije markt. Niet de overheid, maar de markt ging zichzelf reguleren. In Europa echter nemen overheden iniatief om zogenaamde 'factcheckers' op te zetten, wat ze als nepnieuws en haatspraak bestempelen te censureren. Natuurlijk is de vraag wie eigenlijk bepaalt wat nepnieuws is. De realiteit kan vanuit verschillende invalshoeken benaderd worden. Ook wat haatspraak is, is voor interpretatie vatbaar. 'Dood aan alle christenhonden' is duidelijk haatspraak. Momenteel wordt een actiegroep voor de rechter gesleept omdat ze in een repliek tegen de uitspraak van de christenhonden een spandoek had waarop stond 'stop islamisering'. De machthebbers vinden dit haatspraak en willen verzet tegen hun beleid van islamisering criminaliseren. We moeten dus altijd een gezonde argwaan hebben als de overheid vrije meningsuiting wil beteugelen.
De regulering die de EU voorstelt is gebaseerd op wat Angela Merkel in Duitsland al invoerde. Wat ze 'regulering van Big Tech' noemen, is censuur van burgers via de sociale mediabedrijven invoeren. Het objectief is niet de democratie versterken en mensenrechten zoals vrije meningsuiting verdedigen, maar de machthebbers beschermen tegen zijn burgers. Vroeger was censuur iets van aan de andere kant van de Muur. Het totalitair model van staatscontrole, zo mooi in beeld gebracht in de film Das Leben der Anderen, is helemaal terug. Merkel is immers opgegroeid in de DDR. Ze heeft de lessen ervan goed onthouden. Behalve de les dat censuur wijst op onmacht het verval tegen te houden. Onvermijdelijk zal hun heerschappij instorten. Niets is sterker dan de wil van een volk om vrij te zijn.
Welke conclusie trekken we nu? Verdedigt de overheid dan wel de vrije markt het beste onze democratie en onze burgerrechten. Het antwoord is: geen van beide. In de USA misbruikt de oligarchie van Silicon Valley haar macht om de democratie te sturen. De burger kan zich via de overheid niet verweren. In Europa misbruikt de overheid haar macht om burgers de mond te snoeren. De burger kan zich via de vrije markt niet verweren.
Toch is er synthese. De Poolse overheid -zo vaak gekritiseerd- heeft een wetvoorstel klaar om de uitoefening van vrije meningsuiting op sociale media te garanderen. Een mening kan pas gecensureerd worden als de rechterlijke macht via wetten gestemd door zijn democratisch verkozen politici daar zo over oordeelt. Een bedrijf dat de vrije meningsuiting van burgers op sociale media onrechtmatig inperkt, kan veroordeeld worden tot €2,200,000 boete per inbreuk en herstel van de publicatie. Dit is wat we bij ons ook moeten invoeren.
U kunt op Viruswaanzin rekenen om uw vrijheid te beschermen. Nooit geven we op. Nooit geven we toe. Onze vrijheid is niet onderhandelbaar! Op 21 februari 2021 organiseren we iets groots. Dan brengen we jullie allemaal samen. Later hierover meer.