Op Twitter waart een profiel rond van een journalist die zichzelf daar “de Arbiter” noemt. In werkelijkheid blijkt deze “Arbiter” eerder een hooligan te zijn. Maar hij meet zichzelf toe de objectieve werkelijkheid in pacht te hebben. Zijn fantasienaam “Arbiter” gaat in die richting. De man in kwestie, Rien Emmery, noemt zichzelf in Knack en op de website van de VRT ook een “fact checker”. Zijn publicaties worden ook onder die naam gebracht. Het leidt dus geen twijfel dat hij wil dat het brede publiek denkt van hem dat hij de waarheid schrijft, en al wie daartegen ingaat is ronduit een leugenaar.
Deze vorm van verregaande hovaardigheid is vooral in een complexe materie, zoals de covidtoestand, niet zo onschuldig. Geregeld blijken de “fact checkers” de bal mis te slaan. Waardoor zich de vraag gaat stellen wie deze bewakers van het ware dogma bewaken. In een normale wereld is er een publiek debat waarbij alle deelnemers gelijk aan de start komen. Niemand wordt bij voorbaat veroordeeld. Dat is respect hebben en een democraat zijn. Dat is geloven dat een goede argumentatie en de kracht van het woord uiteindelijk de werkelijkheid zal doen zegevieren.
Niet in deze covidperiode. Sinds 16 Chinezen en 9 WHO functionarissen de wereld hebben aangeraden om de bevolking op te voeden met het eenheidsdenken. De theorie daarrond is dat als we het virus succesvol willen bestrijden dan moeten alle neuzen in dezelfde richting staan. Iedereen moet de maatregelen top vinden, en zich daar zonder enige twijfel achterstellen. Zoals recent nog een arts werd vervolgd voor de orde van artsen omdat hij de maatregelen, bevindingen en adviezen van de “experten” in twijfel trok. Dat is des duivels. Want wie twijfelt aan de maatregelen, verzwakt de respons, en zorgt voor meer doden. Twijfelaars zijn moordenaars.
Er zijn filosofen die denken dat het hovaardig is aan het eenheidsdenken te twijfelen. Dat zou meteen twijfelen zijn aan de wetenschap. Nochtans stelden de 16 Chinezen en 9 WHO-mensen in hun rapport dat nog nooit eerder de voorgestelde Chinese methode om het virus te bestrijden was gebruikt. Daarvoor bestond geen wetenschappelijke grondslag. Ook werd erkend dat grote delen van de werkelijkheid rond het virus nog totaal onbekend waren. Maar toch viel de gemengde commissie, samen met de directeur-generaal van de WHO, collectief in zwijm voor de Chinezen. Dat kwam omdat toen zij daar een paar dagen waren het aantal besmettingen daalde. Hoewel de wetenschappers dus zowat niets wisten van het virus, en hoewel de complexe factoren die inwerkten op de stijging en daling van de besmettingen onbekend waren, was dat nu ineens de ultieme methode. Iedereen in de wereld moest deze methode volgen. De lidstaten van de WHO moesten op een georganiseerde wijze iedereen achter de maatregelen krijgen. Meer nog, al wie iets tegen de maatregelen wou inbrengen, moest het zwijgen opgelegd worden. Twijfelaars zijn moordenaars.
Aldus werden wetenschappelijke artikels uit tijdschriften geweerd. Mediabedrijven gingen zich in één richting voegen. Sociale mediabedrijven startten een nooit geziene censuurcampagne. Alleen bleek er in werkelijkheid geen wetenschappelijke consensus te bestaan. Het eenheidsdenken was een artificiële keuze gesteund door censuur die de indruk van een consensus versterkte. Veel maatregelen werden genomen zonder enige wetenschappelijke grond. “We zijn de proefkonijnen van de maatregelen”, zie Margot Cloet. Wetenschappers die zich voordeden alsof ze de waarheid in pacht hadden, gebruikten methodes die nog nooit door de wetenschap waren getoetst. Maar omdat zij zienden leken in het land der blinden, werd de voorkeur gegeven aan hun analyses. In een complexe materie duurt het vaak jaren voor de wetenschap tot een min of meer juiste conclusie komt. Dat proces van wetenschappelijk debat, wetenschappelijk onderzoek, peer review, controle, heruitvoering van de experimenten en studie, werd gewoon overgeslagen. Wat de “virologen” zeiden was juist en al de rest “complottheorie”. De kans dat deze wetenschappers juist zaten was dus ontzettend klein. Meer nog, zij hebben hun werkterrein uitgebreid tot de politieke besluitvorming die ze helemaal hebben ingenomen. Nochtans hoort politiek meer te zijn dan het beperken van de besmettingen door een virus. Overheidsbeslissingen, zeker op die schaal en met die diepgang, hebben zeer verregaande maatschappelijke gevolgen. Daarvan is de collaterale schade maar een klein onderdeel. Buiten hun werkterrein zijn deze technocraten zwakker dan politici. Door hun eenzijdige kijk op de dingen is wat ze doen zelfs gevaarlijk. Denk aan de collaterale schade die hun “focus niet was”.
Er waren dus redenen genoeg om minstens een gezonde twijfel in de bouwen dat de epidemiologen met hun wiskundige modellen het niet bij het rechte eind hadden (en hebben). Het zijn deze epidemiologen die maatregelen hebben afgetoetst aan hun modellen, wat dan de basis vormde voor het beleid. Vereenvoudigde modellen, met simplistische oplossingen. Waarbij het zelfs onmogelijk was om de hele werkelijkheid en alle complexe factoren te vatten. Die waren en zijn gewoon onbekend. Niemand hoeft erover verbaasd te zijn dat de maatregelen dus gewoon niet hebben gewerkt in West-Europa. Hoewel de virologen tegen beter weten in volhouden van wel. Gesteund door de pers die het ook wel moeilijk heeft om toe te geven dat de verkeerde keuze gemaakt werd.
In die context kregen we de fact checkers. Deze fact checkers hebben niet tot opdracht de waarheid te achterhalen, zoals de wetenschappers dat doen, maar na te gaan of wat wordt gezegd past in het discours van de staatsvirologen die zich ingeschakeld hebben in het Cinese covidbeleid. Wanneer u nagaat wat hun bronnen zijn en aan wie ze informatie vragen om publicaties te toetsen, dan blijken dat voor het overgrote deel de Sciensano’s van deze wereld te zijn en andere wetenschappers die duidelijk in hetzelfde kamp zitten. In hoeverre zij werken met een opdracht of zich geheel vrijwillig inschakelen in een denkproces, is niet duidelijk. Feit is dat er vanuit de WHO richtlijnen zijn waarin deze acties passen, en feit is dat we in België een Infocel hebben die zich daarmee belast. Feit is ook dat bij mijn weten niet, of in elk geval omzeggen niet, de staatsvirologen of wie past in het officieel discours wordt gefactchecked. Dat op zich is al genoeg om afstand te nemen van de beweerde objectiviteit die mensen als “de Arbiter” zichzelf willen toemeten.
Dat de fact chekers niet de waarheid brengen, is al meermaals gebleken. Wereldvermaarde professoren en kleine en grote journalisten die ze te kijk hadden gezet als leugenachtige publicisten hebben regelmatig hun checks weerlegd. Soms, zoals met betrekking tot de mogelijke labo-oorsprong van het virus, zijn ze zelf op hun dogma’s teruggekomen. Het zou dus eigenlijk moeten kunnen volstaan dat er artikels geschreven worden met een bepaald standpunt zonder dat daaraan de versterkende perceptie van “fact check” moet worden verbonden. Dat standpunt kan het voorwerp uitmaken van een publiek debat. Waarbij het publiek debat ontvoogdend werkt omdat de mensen daaruit informatie kunnen halen en iets leren. Wat we nu krijgen is éénrichtingsverkeer dat op een dogmatische manier in het strot van de mensen wordt geramd.
Nog kwalijker wordt het als deze “fact checkers” openlijk bepaald vijandig blijken te staan ten aanzien van één groep in het debat. We geven een overzicht van het twitterverkeer met “de arbiter”. De eerste tweet was die van de “Arbiter” die opriep om te stoppen met het gebruik van de woorden “leugenpers” en “regimepers”.
Deze tweets geven een goede inkijk in de denkwijze van de betreffende journalist. Eerst het probleem van “de leugenpers”. Uiteraard is dat geen vriendelijke term. Maar de link leggen met geweld is nog iets anders. Stel dat we zouden aanvaarden dat het gebruik van bepaalde woorden aanleiding geeft tot geweld, en dat we daarom deze woorden niet meer mogen gebruiken. We gaan dan moeten nagaan naar aanleiding van welke woorden er geweld werd gebruikt in de wereld en die woorden schrappen we uit het vocabularium. Alle woorden die de Nazi’s bijvoorbeeld ooit gebruikt hebben, die halen we uit onze woordenschat. Er zullen voorwaar niet veel woorden meer overblijven. Bovendien zal de politie daarop moeten toezien. Iedereen die een woord gebruikt dat niet past in het (woke) vocabulaire, die wordt beschouwd als een aanzetter tot geweld, en moet dus in de gevangenis vliegen. We krijgen een woordpolitie. Zoals de kledijpolitie bij IS.
De Nederlandse voorzitter van Forum voor Democratie werd op die basis aangesproken in het Nederlands parlement. Het feit dat hij het aan had gedurfd om de eerste fases in de opkomst van het Nazisme te vergelijken de fases in de coronapolitiek, was genoeg voor de PVDA om te spreken van een “walgelijk” betoog. Respect voor de slachtoffers zou volgens de PVDA zijn verdwenen.
Elke rationele basis is uit zo’n benadering verdwenen. De emotionaliteit overheerst. Waarom zou het niet mogen om na te gaan of er parallelismen bestaan tussen wat er toen is gebeurd en wat we nu zien? Integendeel. Het is belangrijk alert te zijn voor mechanismen die in die richting zouden kunnen evolueren. Diezelfde PVDA roept al jaren dat al wie iets zucht over wat niet-Nederlands is, aanleiding kan geven tot toestanden zoals in de jaren ‘40.
Woorden uitspreken of schrijven die geen bedreigingen zijn – want dat is de grens, ook strafrechtelijk - kan nooit worden beschouwd als aanzetten tot geweld als deze woorden daartoe niet oproepen. In een geciviliseerd land wordt gedrukt op het onderscheid tussen kritiek, bedreigingen en geweld. Het is verkeerd om geweld te gebruiken omwille van kritiek. Beide hebben met elkaar geen uitstaans. We kunnen en moeten van onze medemens verwachten dat hij zich kan bedwingen.
Door geweld als een normaal gevolg af te schilderen van kritiek, en kritiek aan te willen pakken, wordt de scheiding die we hadden tussen kritiek en geweld verlaten. Daardoor doet de Arbiter precies het tegenovergestelde van wat hij wil bekomen. Hij verzwakt de scheiding en brengt de kritiek zelf in verband met geweld. Het ware beter dat hij duidelijk het onderscheid zou maken. Kritiek wordt aanvaard, maar tegengesproken. Geweld niet. Woorden kunnen scherp zijn. Besluiten tot geweld verantwoordt dat niet. Het is niet de kritiek en het zijn niet de woorden die moeten worden bestreden, wel het geweld.
“Leugenpers” is een woord waarvan de vraag zich stelt of ze de lading dekt. De Arbiter vindt van niet. Hij wil ontdekken waar hij zou gelogen hebben. Hij wil dat op Twitter uitklaren. Maar hij wil daarin niet schrijven in Knack. Hij wil in Knack zich niet geconfronteerd zien met kritiek die zijn troon van fact checker aantast. Als wordt voorgesteld om zijn leugens in een interview te ontmoeten en te weerleggen, vervalt hij in een scheldpartij. “Succes gewenst met uw verdienmodelletje in het wappieuniversum”.
De Arbiter wil dus het debat niet aangaan, publiek en gefundeerd en in zijn eigen tijdschrift. Hij vindt dat wij behoren tot het “wappieuniversum”. Waarna hij meteen schrijft dat hij niet bedoelt dat uw dienaar een wappie is. Want de Arbiter zou zich zelf ook tussen de wappies bewegen. Een flauwe poging tot rechtzetting natuurlijk.
Problematisch is de visie van deze “arbiter” op diegenen die het met hem niet eens zijn. Dat zijn wappies.
De wereld wordt dus onderverdeeld in de übermenschen, waarvan de fact checkers de ultieme waarheid brengen, en de üntermenschen, de wappies, de anti-vaxers, de complotdenkers en de 5G-zotten, met wie je niet in debat gaat. Die zijn te min en het zou wel eens kunnen dat er anderen besmet raken met hun ziektes. Meer nog: al wie ook maar een zucht kritiek heeft op de maatregelen, heeft meteen alle ziekten van de üntermenschen.
Dit is de polarisatie waarin we verkeren. Dit is de polarisatie die is opgezet doordat de media een kant heeft gekozen, en zeer moeilijk deze kant loslaat. Dit is de polarisatie die er is gekomen door de techniek te gebruiken bepaalde mensen te beschouwen als minderwaardige wezens omwille van hun gedachten. Er zijn zelfs geen pogingen om hen op een ander gedacht te brengen.
De ruwe harde hand van de veroordeling, de uitsluiting, de ontmenselijking, de walging, de beschimping en de culpabilisering wordt gebruikt. En het kan de meerderheid niet schelen want zij lopen in de pas en zijn gevaccineerd.
Het is moeilijk om in die omstandigheden de parallel met de opkomst van het nazisme niet te trekken. We zullen er ons met hand en tand tegen verzetten dat het hier ooit zo ver zou komen en dat de vrees van Baudet voor een controlesamenleving op zijn Chinees, werkelijkheid zou worden.