De narrative fallacy uitgelegd

Een groot deel van Europa is in de ban van de tweede golf van Covid-19. De opbouw van de paniek naar aanleiding is perfect weer te geven in de grafiek van de Belgische situatie. Deze paniek concentreert zich rond de stijging van het aantal hospitaalopnames en doden. Daartussen zit ook de toename van het aantal patiënten op intensieve zorg.

Op de grafiek is duidelijk te zien hoe de maatregelen in kracht toenemen tot er een lockdown wordt ingesteld. In de dagen die daarop volgen komt er een piek en vervolgens een vermindering. Dit geeft de indruk dat de eerste maatregelen onvoldoende waren, en dat pas wanneer de lockdown werd ingesteld, de maatregelen zijn beginnen werken.

Dit is een logisch en eenvoudig begrijpelijk verhaal. Zoals het eenvoudig te begrijpen en logisch is dat de zon rond de aarde draait, en s’avonds aan de platte horizon verdwijnt. De zee is plat, en dus is de aarde plat. Deze vervormde visie op de realiteit is er omdat het menselijk brein geneigd is om wat men ziet en wat hard binnenkomt, te geloven. Vooral als er een coherent lijkend verhaald aan is verbonden.

Maar daar komt de fout. De maatregelen werken immers niet op de ziekenhuisopnames en doden, maar op de besmettingen. Die komen respectievelijk ongeveer 13 dagen en 17 dagen voor de hospitalisaties en de doden. Om de juiste impact van de maatregelen te kennen moet men dus kijken naar de evolutie van de besmettingen en de positiviteitsratio. We maken hierbij een voorbehoud voor de betrouwbaarheid van de PCR-tests. Het gaat hier niet om nominale getallen maar om de vorm van de curve.

Dit geeft plotseling een heel ander beeld.

1. De maatregelen genomen op 9 en 19 oktober 2020 doen de curve helemaal niet afbuigen. Dit deel van de “narrative falasy” is juist. En dat is precies de kern van deze verwarring van ons brein: een deel van het verhaal moet waar zijn.

2. Vervolgens ziet men dat de curve een plafond bereikt en een daling doormaakt. Echter zijn de maatregelen onveranderd gebleven. Er zijn dus andere factoren die inwerken op het bereiken van een top, een plafond en een daling. Deze andere factor kan men zien in de evolutie van Rt van de besmettingen die al begin oktober een piek had bereikt.

3. Terwijl de daling al een paar dagen was ingezet, wordt de lockdown ingesteld.

4. In de periode na de lockdown kent de curve geen spectaculaire versnelling van de daling. De curve van de daling verschilt nauwelijks voor als na het ingaan van de lockdown.

De conclusie kan niet anders zijn dan dat de maatregelen voor de lockdown niet hebben gewerkt, en dat er zonder een lockdown ook een dalende curve was.

De piek en de teruggang werden bereikt omdat Rt (het reproductiegetal van de besmettingen) gestaag een daling had ingezet al vanaf begin oktober 2020. Daardoor ging de versnelling van de besmettingen steeds achteruit tot de versnelling zich omzette in een vertraging.

De paniek was dus totaal zinloos. Een beetje epidemioloog dat dat gezien aan de daling van het reproductiegetal.