Zelden zorgde een thema voor zoveel beroering als groepsimmuniteit, zeker sinds experten ons waarschuwden voor een ongebreidelde toename van de mortaliteit indien we dit zouden invoeren. We lijken in deze te vergeten dat tot de ontdekking van de penicilline door Alexander Fleming in 1928, we nauwelijks enig medicijn hadden dat een ziekteverwekker kon uitschakelen. Penicilline bleek actief tegen bacteriën, voor virussen staan we honderd jaar later nog in de kinderschoenen wat behandelingen betreft.
Sinds het ontstaan van de mensheid hadden we nochtans een sterk wapen, onze eigen immuniteit. Een prachtig symbiotisch systeem dat zich steeds weer adapteerde aan nieuwe pathogenen waarmee we als soort in contact kwamen. Elke generatie werd sterker, de populatie deinde progressief verder uit. De sterkte van ons eigen immuunsysteem ontkennen is hetzelfde als de natuur in vraag stellen. Toegegeven, de ontwikkeling van het biomedische model heeft ons afweersysteem verder kunstmatig aangezwengeld voor o.a. pokken en mazelen. Echter kwam dit verhaal pas op gang tijdens het laatste centennium.
Tot voor enkele maanden definieerde de WHO groepsimmuniteit als de mogelijkheid om ofwel via natuurlijke weg, dan wel door vaccinatie immuniteit te bereiken. Nu propageert men zonder meer dat alleen vaccinaties ons op weg kunnen helpen bij Covid-19.
Wat kunnen we leren?
Eerst en vooral dat strikte maatregelen en lockdowns weinig bijdragen tot de verspreiding van het virus (1, 2, 3), het leidt alleen tot meer collaterale schade op vlak van kankers, psychisch welzijn en psychosociale problemen bij jongeren (4, 5, 6, 7, 8, 9).
Op basis van data uit 10 landen, waaronder België, werd een beschermingsratio (S) bepaald voor de ouderen in zorginstellingen. Hoe lager de S-waarde, hoe beter de bescherming. Zuid-Korea beschermde zijn ouderlingen het best (S=0,05). België (S=1.9), het VK (S=2.2) en Spanje (S=3.1) scoorden veel slechter. De oudere populatie in ons land had tweemaal meer kans om te overlijden in een WZC dan in de thuissituatie (10), anderzijds zijn 42% van onze senioren ouder dan 80. Een groep die niet de bescherming kreeg die noodzakelijk was bij aanvang van de crisis en waar 57% van de overlijdens te betreuren viel (11).
Anderzijds weten we dat de kans om te overlijden in de leeftijdscategorie onder de 70 nauwelijks 0,05% is (12). Toch wordt een omgekeerde lockdown of ‘focused protection’ nog steeds afgedaan als een potentieel risico. Met de opgebouwde ervaring in crisisbeheer binnen de woonzorgcentra en de kennis die we hebben omtrent de potentiële gevaren bij ouderen moet het perfect mogelijk zijn om over te gaan tot het bereiken van groepsimmuniteit. We kunnen mogelijks iets leren uit de lage-middeninkomens landen.
India telt meer dan 1,3 miljard inwoners, waarvan 68,8% onder de armoedegrens leeft (13) en 25% analfabeet is (14). 35% van de populatie leeft in sloppenwijken samengehokt met 8 tot 10 personen (15). Een vergelijkend onderzoek tussen sloppenwijken en niet-sloppenwijken in Mumbai (20,5 miljoen inwoners, bijna dubbel van België) toont opvallende verschillen.
Een studie verschenen in The Lancet (16) vond dat 57% van de inwoners in de sloppenwijken van Mumbai reeds immuun bleken tegen juli 2020 met een IFR (mortaliteit) van 0,076% wat veel lager is dan de seizoensgriep. Dit op basis van bloedtesten (venupuncture, 5ml). Weliswaar vond men in de betere wijken een groepsimmuniteit van 16% met een IFR van 0,263%. Sinds 15 september 2020 zien we een duik in het aantal besmettingen in India ondanks er op de piek van het testen tot 1 miljoen testen/dag werden afgenomen (oktober 2020). Verschillende onderzoeken wijzen op de onmogelijkheid om maatregelen af te dwingen in het land. Verder blijkt een sterke kruisimmuniteit aanwezig door contact met andere coronavirussen binnen de populatie die niet kunnen genieten van hygiënische voorzieningen (15, 16, 17).
Uit een Colombiaanse studie blijkt de groepsimmuniteit in de Stad Monteria (500.000 inwoners, waarvan 80% in armoede leeft en de maatregelen slecht volgen) gelijkaardige resultaten op te leveren als in India. 55,3% van de populatie blijkt reeds immuun tegen Sars-Cov-2, echter geven de auteurs alleen de incidentie weer, niet de IFR (18). Het land telt bijna 50 miljoen inwoners en kent tot op vandaag 54.500 sterfgevallen, in verhouding veel minder dan België (19).
Het lijkt er sterk op dat gebieden waar maatregelen niet te handhaven zijn tot een snelle groepsimmuniteit leiden. Het bevestigt ook dat de hygiënische maatregelen die wij in het Westen al decennia hanteren ons leiden tot een reductionistische gedachte dat we alles kunnen oplossen met sanitaire middelen. De overhygiënische maatregelen, waarnaar ik verwijs (met referenties) in de open brief ‘omgekeerde lockdown, leiden dus tot een verlengde periode waarbij het virus telkens weer de kop opsteekt zolang we geen groepsimmuniteit bereiken. Dit telkens met nieuwe slachtoffers tot gevolg, een vicieuze cirkel.
India heeft demografisch een jonge populatie (leeftijdsmediaan: 26,8 jaar), een leeftijdscategorie die geen risico’s loopt en dus vrij kan gelaten worden zonder nood tot vaccinatie. België met een leeftijdsmediaan van 41 jaar heeft nog voldoende potentieel om groepsimmuniteit te bereiken.
Bescherm dus de zwakkeren gedurende zes maanden (met vaccinatie op vrijwillige basis) en laat de gezonde/actieve bevolking vrij. Zo bereiken we zonder veel nevenschade hetzelfde effect. Het stijgende aantal positieve gevallen in ons land (in combinatie met dalende mortaliteitscijfers én minder opnames) door de meer besmettelijke stammen zouden tot optimisme moeten leiden. De besmettingen zijn niet het probleem, ze zijn de oplossing!!
Zolang we dan maar genoeg knuffelen met eenieder die we tegenkomen binnen de gezonde/actieve populatie en het niet aanpakken als onze Zweedse, koele, vrienden. Ze hebben minder doden maar raken zonder onze bourgondische warmte duidelijk niet snel aan groepsimmuniteit.
Omgekeerde lockdown/Focused protection!
____
Auteur: Michael Verstraeten
Referenties:
1) BENDAVID, E. et al. Assessing Mandatory Stay-at-Home and Business Closure Effects on the Spread of COVID-19. European journal of clinical investigation, [s. l.], p. e13484, 2021. DOI 10.1111/eci.13484.
2) MEUNIER, T., Full lockdown policies in Western Europe countries have no evident impacts on the COVID-19 epidemic
medRxiv 2020.04.24.20078717; doi:https://doi.org/10.1101/2020.04.24.20078717
3) MEO, S.A., ABUKHALAF, A.A., ALOMAR, A.A. et al. Impact of lockdown on COVID-19 prevalence and mortality during 2020 pandemic: observational analysis of 27 countries. Eur J Med Res 25, 56 (2020). https://doi.org/10.1186/s40001-020-00456-9
4) CÉNAT, J. M. et al. Prevalence of symptoms of depression, anxiety, insomnia, posttraumatic stress disorder, and psychological distress among populations affected by the COVID-19 pandemic: A systematic review and meta-analysis.
5) FARSALINOS, K. et al. Improved strategies to counter the COVID-19 pandemic: Lockdowns vs. primary and community healthcare. Toxicology Reports, [s. l.], v. 8, p. 1–9, 2021. DOI 10.1016/j.toxrep.2020.12.001.
6) FEYS, F., BROKKEN, S., & DE PEUTER, S. (2020, May 22). Risk-benefit and cost-utility analysis for COVID-19 lockdown in Belgium: the impact on mental health and wellbeing. PsyArxiv. 10.31234/osf.io/xczb3.
7) O’BRIEN et. Al . (2020) Collateral Damage: The Impact of the COVID-19 Pandemic on Acute Abdominal Emergency Presentations. Journal of the American College of Radiology
😎 SANTABÁRBARA, J. et al. Prevalence of anxiety in the COVID-19 pandemic: An updated meta-analysis of community-based studies. Progress in Neuropsychopharmacology & Biological Psychiatry, [s. l.], v. 109, 2021. DOI 10.1016/j.pnpbp.2020.110207.
9) VARMA, P. et al. Younger people are more vulnerable to stress, anxiety and depression during COVID-19 pandemic: A global cross-sectional survey. Progress in Neuropsychopharmacology & Biological Psychiatry, [s. l.], v. 109, 2021. DOI 10.1016/j.pnpbp.2020.110236.
10) IOANNIDIS, JPA. Precision shielding for COVID-19: metrics of assessment and feasibility of deployment. BMJ Global Health 2021;6:e004614. doi:10.1136/ bmjgh-2020-004614
11) Wyper et. Al (2020) Population vulnerability to COVID-19 in Europe: a burden of disease analysis. . Archives of Public Health (2020) 78:47 https://doi.org/10.1186/s13690-020-00433-y
15) KHAN, S. F. (2021). Herd Immunity in India: A Review. European Journal of Medical and Health Sciences, 3(1), 18-21. https://doi.org/10.24018/ejmed.2021.3.1.671
16) MALANI, A. et al. Seroprevalence of SARS-CoV-2 in slums versus non-slums in Mumbai, India. The Lancet Global Health, [s. l.], v. 9, n. 2, p. e110–e111, 2021. DOI 10.1016/S2214-109X(20)30467-8.
17) CHAKRABARTI, S. S. et al. Of Cross-immunity, Herd Immunity and Country-specific Plans: Experiences from COVID-19 in India. Aging and disease, [s. l.], v. 11, n. 6, p. 1339–1344, 2020. DOI 10.14336/AD.2020.1104. Disponível em: https://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true.... Acesso em: 31 jan. 2021.
18) MATTAR, S. et al. Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2 Seroprevalence Among Adults in a Tropical City of the Caribbean Area, Colombia: Are We Much Closer to Herd Immunity Than Developed Countries? Open forum infectious diseases, [s. l.], v. 7, n. 12, p. ofaa550, 2020. DOI 10.1093/ofid/ofaa550