Een norm die vraagt om het goede op te geven om het goede te redden, is net zo tegenstrijdig als een norm die, om de vrijheid te beschermen, vergt dat men de vrijheid opgeeft’
Politici en de vierde macht lopen met Orwells 1984 onder de arm, maar hebben ze het ook onder de knie? Lezen ze het als handleiding of als waarschuwing? De nulrisicomaatschappij – waarbij regelneven de “snel” uit de autosnelweg hebben gehaald en ons een schuldgevoel aanpraten wanneer we citytrippen, roken, bourgondisch eten, en vrijen en wijnen – kent zijn eigen reglementitis en zondeval. Of het aan de vervrouwelijking van de samenleving ligt weet ik niet, maar wat ik wel weet is dat het recht op gezondheid verworden is tot een verplichting tot gezondheid. De geneeskunde als wetgever zorgt niet voor een goede gezondheidszorg, maar wel voor onaanvaardbare vrijheidsbeperkingen.
Tegengif tegen het zaadje van de angst biedt de Franse essayist Montaigne: ‘Wij weten niet waar de dood ons opwacht, laten wij hem dus overal verwachten. Je instellen op de dood is je instellen op de vrijheid. Als je geleerd hebt hoe je sterven moet, heb je afgeleerd slaaf te zijn. Als je op de dood bent voorbereid, ben je los van alle onderworpenheid en dwang’. Hoe meer maatregelen je onderneemt tegen de bron van de angst, hoe meer de angst je leven domineert.
De door angst gedreven mens is in staat om alles wat het leven de moeite waard maakt op te geven. Volgens de Italiaanse filosoof is de vrees ‘het omgekeerde van de wil tot macht: het wezenlijke karakter van de vrees is de wil tot onmacht, de wil om machteloos te staan tegenover datgene dat vrees inboezemt’. We laten ons in slaap wiegen door de schijnzekerheid van de beleidsmatige Pavlovreflex om in de nasleep van een ramp meer protocollen, controle en finaal méér bureaucratie te installeren. De door angst gedreven mens is in staat om alles wat het leven de moeite waard maakt op te geven. De klimaatuitzonderingstoestand staat al te trappelen in de gang.
We hebben ons het idee laten aanpraten dat we de kwaliteit van het leven moeten omruilen voor de kwantiteit. En om dat leven te rekken zijn we kennelijk bereid om veel te slikken. Zo laten we onze vrijheden en rechten beknotten door ministeriële besluiten, waardoor de uitvoerende de wetgevende macht de facto buitenspel plaatst en de scheiding der machten werd opgeheven.
Over de eerste lockdown roeptoeteren de politici hun onbekwaamheid als crisismanagers in en dat het onverwachte karakter van de covidpandemie ertoe leidde dat de regering meteen moest kunnen ingrijpen. De toenmalige regering kon zich beroepen op de wet betreffende de civiele veiligheid. Deze wet kwam er om urgente crisissituaties daadkrachtig aan te pakken. Ondertussen zijn we al een hele tijd en wat voortschrijdend inzicht verder en valt het niet meer te verantwoorden om je te beroepen op de wet van 2007. Uitzonderlijke omstandigheden vergen uitzonderlijke maatregelen. Maar dat betekent niet dat de rechtsbeginselen van proportionaliteit, subsidiariteit en legaliteit niet meer van belang zijn.
Tijdens de pandemie overschreden we de grens tussen mensheid en barbarij. We lieten mensen in eenzaamheid sterven en ontnamen de nabestaanden het recht op een menswaardig afscheid. Wanneer we het leven onderwerpen aan de statistiek vervellen we tot een zuiver biologisch lichaam. Dit is het resultaat van de scheiding van het lichaam in een zuiver biologische entiteit enerzijds en een sociaal, cultureel en politiek bestaan anderzijds.
Geneeskundigen willen mensen zo lang mogelijk in leven houden en reduceren het lichaam tot louter biologische functies. De democratie is echter een collectieve zoektocht naar de cultivering van het goede leven. Des te gevaarlijker is het om artsen en wetenschappers te belasten met beslissingen van ethische en politieke aard. Vier het leven, het is sterker dan de dood!
___
Stuk uit Doorbraak van 22/07/21, Mathieu Cockhuyt.