In een beweging die vergelijkbaar is met de manier waarop regeringen noodbevoegdheden hebben aangenomen in reactie op de covidepandemie, heeft Facebook 16 miljoen stukken van zijn inhoud verwijderd en waarschuwingen toegevoegd aan ongeveer 167 miljoen. YouTube heeft meer dan 850 000 video's verwijderd met betrekking tot "gevaarlijke of misleidende covid-19 medische informatie".
Hoewel een deel van die inhoud waarschijnlijk opzettelijk onjuist of rancuneus misleidend is, is de pandemie bezaaid met voorbeelden van wetenschappelijke adviezen die in het sleepnet terecht zijn gekomen, met verwijdering of de-prioritering tot gevolg, afhankelijk van het platform en de context. Dit onderstreept hoe moeilijk het is om wetenschappelijke waarheid te definiëren, wat de grotere vraag doet rijzen of sociale-mediaplatforms zoals Facebook, Twitter, Instagram en YouTube hier überhaupt mee belast moeten worden.
"Ik denk dat het heel gevaarlijk is om wetenschappelijke content als desinformatie te bestempelen, alleen al vanwege de manier waarop mensen dat zouden kunnen opvatten," zegt Sander van der Linden, hoogleraar sociale psychologie in de samenleving aan de Universiteit van Cambridge in het Verenigd Koninkrijk. "Ook al past het onder een definitie [van desinformatie] in zeer technische zin, ik weet niet zeker of dat de juiste manier is om het meer in het algemeen te beschrijven, omdat het zou kunnen leiden tot een grotere politisering van de wetenschap, en dat is onwenselijk."
Hoe fact checking werkt
Het afgelopen decennium is er een wapenwedloop geweest tussen gebruikers die desinformatie verspreiden (met de bedoeling te misleiden) of onbewust verkeerde informatie delen (waarvan gebruikers zich niet realiseren dat het onjuist is) en de sociale mediaplatforms die de taak hebben deze informatie te controleren, of ze dat nu willen of niet.1
Toen The BMJ vragen stelde aan Facebook, Twitter en YouTube (dat eigendom is van Google), benadrukten zij allen hun inspanningen om potentieel schadelijke inhoud te verwijderen en gebruikers door te verwijzen naar gezaghebbende informatiebronnen over covid-19 en vaccins, waaronder de Wereldgezondheidsorganisatie en de Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention. Hoewel hun moderatiebeleid enigszins verschilt, verwijderen of beperken de platforms over het algemeen de circulatie van inhoud die informatie van gezondheidsautoriteiten zoals de WHO en het CDC betwist of valse gezondheidsclaims verspreidt die als schadelijk worden beschouwd, waaronder onjuiste informatie over de gevaren van vaccins.
Maar de pandemie heeft geleid tot een verschuivende lappendeken van criteria die door deze bedrijven worden gehanteerd om de grenzen van verkeerde informatie te bepalen. Dit heeft geleid tot een aantal opvallende omwentelingen: aan het begin van de pandemie werden berichten waarin stond dat maskers hielpen de verspreiding van covid-19 te voorkomen als "vals" bestempeld; nu is het omgekeerd, wat de veranderende aard van het academische debat en de officiële aanbevelingen weerspiegelt.
Twitter controleert de feiten intern. Maar Facebook en YouTube vertrouwen op partnerschappen met derde partij factcheckers, bijeengebracht onder de paraplu van het International Fact-Checking Network- een niet-partijgebonden orgaan dat andere factcheckers certificeert, geleid door het Poynter Institute for Media Studies, een non-profit school voor journalistiek in St Petersburg, Florida. Petersburg, Florida. Tot de belangrijkste donateurs van Poynter behoren het Charles Koch Institute (een onderzoeksorganisatie voor overheidsbeleid), de National Endowment for Democracy (een Amerikaanse overheidsinstelling), en het Omidyar Network (een "filantropische investeringsfirma"), alsmede Google en Facebook. Poynter is ook eigenaar van de krant Tampa Bay Times en de gezaghebbende feitencontroleur PolitiFact. Het Poynter Institute heeft de uitnodiging van The BMJ om commentaar te geven op dit artikel afgewezen.
Voor wetenschappelijke en medische inhoud omvat het International Fact-Checking Network weinig bekende organisaties zoals SciCheck, Metafact, en Science Feedback. Health Feedback, een dochteronderneming van Science Feedback, selecteert zelf wetenschappers om haar oordeel te vellen. Volgens deze methode werd een opinieartikel van de Wall Street Journal2 , waarin werd voorspeld dat de VS tegen april 2021 kudde-immuniteit zouden hebben, als "misleidend" bestempeld. Dit artikel was geschreven door Marty Makary, hoogleraar gezondheidsbeleid en -beheer aan de John Hopkins University in Baltimore, Maryland. Dit bracht de krant ertoe een tegenbericht te publiceren met de kop "Fact checking Facebook's fact checkers", waarin werd gesteld dat de beoordeling een "contra-opinie vermomd als fact checking" was3 . Makary had zijn argument niet gepresenteerd als een feitelijke bewering, aldus het artikel, maar had een prognose gemaakt op basis van zijn analyse van het bewijsmateriaal.
Een woordvoerder van Science Feedback vertelt The BMJ dat het, om claims te verifiëren, wetenschappers selecteert op basis van "hun expertise op het gebied van de claim/artikel." Ze leggen uit: "De redacteuren van Science Feedback beginnen gewoonlijk met het doorzoeken van de relevante academische literatuur en het identificeren van wetenschappers die artikelen hebben geschreven over gerelateerde onderwerpen of de nodige expertise hebben om de inhoud te beoordelen."
Vervolgens vraagt de organisatie de geselecteerde wetenschappers om rechtstreeks hun mening te geven of verzamelt zij beweringen die zij in de media of op sociale media hebben gedaan om tot een oordeel te komen. In het geval van het artikel van Makary identificeerde de organisatie 20 relevante wetenschappers en ontving zij feedback van drie van hen.
"Volg de wetenschap"
Het omstreden karakter van deze beslissingen is deels te wijten aan de manier waarop sociale-mediaplatforms de glibberige begrippen misinformatie versus desinformatie definiëren. Deze beslissing berust op het idee van een wetenschappelijke consensus. Maar sommige wetenschappers zeggen dat dit heterogene meningen in de kiem smoort en de misvatting versterkt dat wetenschap een monoliet is.
Dit wordt samengevat door wat een pandemische slogan is geworden: "Volg de wetenschap." David Spiegelhalter, voorzitter van het Winton Centre for Risk and Evidence Communication aan de Universiteit van Cambridge, noemt dit "absoluut afschuwelijk" en zegt dat wetenschappers achter gesloten deuren de hele tijd ruziën en het diep oneens zijn over een aantal tamelijk fundamentele zaken.
Hij zegt: "De wetenschap staat niet vooraan om je te vertellen wat je moet doen; dat zou ze ook niet moeten doen. Ik zie het veel meer als naast je lopen, tegen zichzelf mompelend, opmerkingen makend over wat het ziet en met enkele voorzichtige suggesties over wat er zou kunnen gebeuren als je een bepaalde weg inslaat, maar het heeft niet de leiding."
De term "verkeerde informatie" zou zelf kunnen bijdragen tot een vervlakking van het wetenschappelijke debat. Martin Kulldorff, hoogleraar geneeskunde aan de Harvard Medical School in Boston, Massachusetts, is bekritiseerd om zijn opvattingen over lockdown, die nauw aansluiten bij de meer ontspannen strategie van zijn geboorteland Zweden.4 Hij zegt dat wetenschappers die tijdens de pandemie onorthodoxe meningen verkondigen, zich zorgen maken over "verschillende vormen van laster of censuur ... ze zeggen bepaalde dingen wel, maar andere niet, omdat ze het gevoel hebben dat dat gecensureerd zal worden door Twitter of YouTube of Facebook." Deze bezorgdheid wordt nog versterkt door de vrees dat het gevolgen kan hebben voor de financiering van subsidies en de mogelijkheid om wetenschappelijke artikelen te publiceren, vertelt hij aan The BMJ.
Het binaire idee dat wetenschappelijke beweringen ofwel juist ofwel onjuist zijn, heeft bijgedragen tot de verdeeldheid die de pandemie heeft gekenmerkt. Samantha Vanderslott, gezondheidssociologe aan de Universiteit van Oxford, UK, vertelde aan Nature: "Nepverhalen naar buiten brengen kan je profileren." In hetzelfde artikel merkt Giovanni Zagni, directeur van de Italiaanse fact checking website Facta, op dat "je een carrière kunt opbouwen" door "een gerespecteerde stem te worden die strijdt tegen slechte informatie. "5
Maar dit heeft wetenschappers ertoe aangezet om elkaars standpunten te bestempelen als misinformatie of desinformatie.6 Van der Linden vergelijkt dit met de manier waarop Donald Trump de term "nepnieuws" heeft gebruikt om zijn critici de mond te snoeren. Hij zegt: "Ik denk dat je een beetje hetzelfde ziet met de term 'desinformatie', wanneer er wetenschap is waar je het niet mee eens bent en je die als desinformatie bestempelt."
Op de website van Health Feedback staat dat het geen wetenschappers selecteert om claims te verifiëren als die hun geloofwaardigheid hebben ondermijnd door "al dan niet opzettelijk verkeerde informatie te verspreiden". In de praktijk zou dit een kafkaëske situatie kunnen creëren waarin wetenschappers worden uitgesloten van het aanbieden van hun mening als onderdeel van het proces van feitencontrole als zij een mening hebben geuit die Facebook als desinformatie heeft bestempeld. Het echokamer-effect wordt nog versterkt door het feit dat Health Feedback soms beweringen verifieert door te kijken naar wat wetenschappers op Twitter of in de media hebben gezegd.
Wetenschappelijke "waarheid
Van der Linden zegt dat het belangrijk is dat mensen begrijpen dat in het wetenschappelijke domein "er onzekerheid is, er is debat, en het gaat om de accumulatie van inzichten in de loop van de tijd en het herzien van onze meningen terwijl we verder gaan." Een gezond debat helpt om het kaf van het koren te scheiden. Jevin West, universitair hoofddocent aan de Information School van de University of Washington in Seattle, zegt dat sociale-mediaplatforms daarom "extra voorzichtig moeten zijn als het gaat om debatten over wetenschap." Hij legt uit: "De instelling van de wetenschap heeft deze normen en gedragingen ontwikkeld om zelfcorrigerend te zijn. Dus om social media platforms in dat gesprek te laten stappen, vind ik problematisch."
Experts die spraken met The BMJ benadrukten de bijna onmogelijkheid om onderscheid te maken tussen een wetenschappelijke minderheidsmening en een mening die objectief onjuist is (misinformatie). Spiegelhalter zegt dat dit een moeilijk "legalistisch oordeel zou vormen over wat een redelijke wetenschappelijke mening zou zijn .... Ik heb mijn eigen criteria die ik gebruik om te beslissen of ik denk dat iets misleidend is, maar ik vind het erg moeilijk om die te codificeren."
Andere wetenschappers vrezen dat, als deze benadering van wetenschappelijke misinformatie langer duurt dan de pandemie, het wetenschappelijke debat op zorgwekkende wijze onderhevig zou kunnen worden aan commerciële imperatieven. Vinay Prasad, universitair hoofddocent aan de Universiteit van Californië San Francisco, stelde op de website MedPage Today: "Het risico is dat de talloze spelers in de biogeneeskunde, van grote tot kleine biofarmaceutische en [medische] hulpmiddelenbedrijven, hun zorgen zullen overbrengen aan sociale media en tijdschriftbedrijven. Bij een onderwerp als kankergeneesmiddelen kan het handjevol mensen dat kritiek heeft op de goedkeuring van een nieuw geneesmiddel 10:1 door belangrijke opinieleiders die met het bedrijf samenwerken. "7 De meerderheid die het luidst en het zichtbaarst spreekt, en met het grootste aantal online is, kan dus door het publiek als "juist" worden beoordeeld - en zoals het spreekwoord zegt: geschiedenis wordt geschreven door de overwinnaars.
Sociale-mediabedrijven zijn nog aan het experimenteren met de nieuwe reeks maatregelen die sinds vorig jaar zijn ingevoerd en kunnen hun aanpak aanpassen. Van der Linden zegt dat de gesprekken die hij met Facebook heeft gevoerd zich hebben gericht op de vraag hoe het platform kan helpen de waardering voor de werking van de wetenschap te bevorderen, "om mensen daadwerkelijk te leiden naar inhoud die hen onderwijst over het wetenschappelijke proces, in plaats van iets te bestempelen als waar of onwaar."
Dit debat speelt zich af tegen de achtergrond van een bredere ideologische strijd, waarbij het ideaal van de "waarheid" steeds meer boven het "gezonde debat" wordt geplaatst. Kulldorff zegt: "Dingen in het algemeen schrappen, vind ik een slecht idee. Want ook al is iets verkeerd, als je het verwijdert is er geen mogelijkheid om erover te discussiëren." Hoewel hij bijvoorbeeld voorstander is van vaccinatie in het algemeen, mogen mensen met angsten of twijfels over de gebruikte vaccins niet het zwijgen worden opgelegd in online ruimtes, zegt hij. "Als we geen open debat hebben binnen de wetenschap, dan zal dat enorme gevolgen hebben voor de wetenschap en de samenleving."
Er zijn zorgen dat deze aanpak uiteindelijk het vertrouwen in de volksgezondheid zou kunnen ondermijnen. In de VS, zegt West, daalt het vertrouwen in de overheid en de media. Hij legt uit: "De wetenschap is nog steeds een van de meest vertrouwde instellingen, maar als je begint met het labelen en afsluiten van gesprekken binnen de wetenschap, is dat voor mij nog erger dan het daadwerkelijk plaatsen van deze individuele artikelen." ____
Bron: BMJ 2021;373:n1170 - 25 mei 2021 - https://www.bmj.com/content/373/bmj.n1170