Frank Vandenbroucke is professor. Hij weet als geen ander dat de wetenschap twijfelt en dat de wetenschap evolueert. Vooral als het gaat om iets nieuws, onbekend, in een complexe omgeving, veranderen de inzichten in de tijd. Voor het Belgisch parlement haalde hij dat aan om te verklaren waarom het beleid ook geregeld van gedacht verandert. Het befaamde “voortschrijdend inzicht”.
Op het eerste gezicht een aantrekkelijke redenering, maar er zitten grote adders onder het gras. Frank herhaalt hier simpelweg wat er is gebeurd bij de bankencrisis in 2007-2008. Met een analyse wordt het duidelijk wat er toen misliep en nu misloopt.
Als we weten dat de wetenschap zal evolueren, dan is het nogal dom om vervolgens in het beleid daar geen rekening mee te houden. Met name krijgen we een advies van wetenschappers, waarvan we weten dat het advies wellicht verkeerd zal zijn omwille van deze te verwachten evolutie. Vervolgens doen we alsof deze onzekerheid niet bestaat. We doen alsof dit advies de enige ware en echte werkelijkheid is. We rollen maatregelen uit op basis van het advies over de hele wereld. De hele gezondheidssector moet mee. Alle neuzen in dezelfde richting. Wat we dan hebben gedaan is de onbekend grote foutmarge uitrollen over de hele wereld. Deze foutmarge wordt daardoor exponentieel vergroot. Waardoor we uiteindelijk geconfronteerd worden met een wereldwijde vergissing.
De tweede fout die werd en wordt gemaakt, is de misleiding van de “best practice”. Bij het begin van de epidemie vroeg de rector van de VUB om respect voor de wetenschappers omdat de methodologie die zij gebruiken, de “best practice” is. Door hun methodologie komen ze met de best denkbare oplossing op dit moment. Maar we weten dat ook deze methodologie beperkingen inhoudt en dat de kans dat de oplossing de juiste is, bijzonder klein is. Wat we dan doen is opnieuw doen alsof deze “best practice” de enige absoluut juiste uitkomst gaf. We maken helemaal abstractie van de waarschijnlijke inherente fout, en geven vol gas over de hele wereld.
De derde fout bestaat erin om in een complexe omgeving de wetenschap te verengen tot een deel van de wetenschap. We luisteren niet meer naar het deel van de wetenschap waar een andere analyse wordt gemaakt met een andere uitkomst. We doen alsof er een wetenschappelijke consensus is. Pas later stellen we vast dat de wetenschappelijke stroming waarin we zijn meegegaan, eigenlijk verkeerd was. Dat heet dan “voortschrijdend inzicht”, terwijl het eigenlijk gaat om het veronachtzamen van een deel van de wetenschap die het al die tijd bij het juiste eind had.
De vierde fout is de miskenning van de complexiteit. In de wetenschap worden analyses gemaakt op basis van vereenvoudigde modellen. Die modellen geven per definitie niet de werkelijkheid weer omdat die veel complexer is dan wat in het model kan worden verwerkt. Zo gaan veel studies inzake covid ervan uit dat als de besmettingen enige tijd na overheidsmaatregelen dalen, die daling veroorzaakt wordt door de maatregelen. Terwijl er nog ontzettend veel andere factoren meespelen. Intussen staan professor Raoult en zijn team in Frankrijk op het punt aan te tonen waarom de besmettingen dalen. Met name omdat het virus na een paar weken muteert naar zwakkere varianten. Al na een paar weken verdwijnt meer en meer door de constante mutatie van het virus de oorspronkelijke sterkere variant. Met de tijd vergroot de afstand van dit sterker virus. Na een tijd op een lager pitje te hebben geëvolueerd, duikt er dan plots een nieuwe, succesvolle variant op en krijgen we opnieuw een piek.
De vijfde fout bestaat erin dat er gewoon totaal verkeerde simpele aannames voor werkelijkheid wordt gehouden. Omdat iedereen dat zo zegt. In het SEIR model en de epidemiologie die daaraan wordt gekoppeld, gaan de wetenschappers ervan uit dat als het aantal contacten daalt, ook de kans op besmetting vermindert. Dat is nochtans niet noodzakelijk het geval. Als de gemiddelde mens veel meer contacten heeft die infectueus zijn dan nodig om met 100 % zekerheid besmet te raken, dan zal een kleine vermindering van dat aantal contacten niet tezelfdertijd aanleiding geven tot een verminderde kans of infectie. Pas als het aantal contacten zo laag is dat ook de kans op infectie wordt beperkt, zal daarop een impact kunnen worden uitgeoefend. Dat is de verklaring waarom in de USA er geen verschil is tussen de staten met strengere maatregelen, en de staten met minder strenge maatregelen. Dat verklaart ook waarom in Australië er met een strenge lockdown wel een effect was op het aantal overlijdens. Niet dat we voor een strenge lockdown zijn. Op termijn neemt dat de problematiek niet weg, zorgt voor collaterale doden en een totaal onwerkbare samenleving. De verkeerde aannames zijn eigenlijk tot op zekere hoogte vermijdbaar als de wetenschap op een correcte manier, zonder fouten, wordt beoefend. Dat is iets anders dan voortschrijdend inzicht.
De zesde fout houdt in dat de overheid beslissingen baseert op één aspect van de wetenschap, zonder rekening te houden met alle gevolgen voor de brede samenleving. De covidbedden verminderen is belangrijk, maar dat er aan de andere kant nog meer doden vallen, daar trekt men zich niets van aan. Dat is de focus niet. De vaccins zijn belangrijk, maar de bijwerkingen worden slecht bijgehouden. Een beleid is geen silo-wetenschap. Een beleid moet met alle aspecten in de samenleving rekening houden. Al in april 2020 waarschuwde ik voor de maatschappelijke disruptie door het covidbeleid. De voorzitter van een meerderheidspartij aan wie ik die waarschuwing mailde, stopte daarop alle verder mailverkeer.
De essentiële vraag hoe er moet worden omgegaan met wetenschappelijk advies, heeft onze minister-professor nooit beziggehouden. Dat is meteen de zevende fout. Stekeblind heeft hij simpelweg de adviezen van Van Ranst en C° gevolgd. Hij heeft het trouwens destijds zelf gezegd: vanaf nu volgen we altijd wat Van Ranst zegt. Maar dat gaat uiteraard helemaal fout. Van Ranst is geen alwetende waarzegger maar een wetenschapper die vol zit met bias door de verschillende invloeden die op hemzelf inwerken (we beschouwen hier even niet zijn slecht karakter). Als daar zijn de contacten van zijn diensten met de farma industrie, het geld dat hij uit die hoek en uit ander hoeken ziet binnenstromen in de instellingen waaraan hij verbonden is, de verkoop van de producten die deze instellingen maken … Terwijl een overheid de wetenschappelijke adviezen moet zien als een tool. Een hamer waarmee samen met veel andere werktuigen een schip wordt gebouwd.
Van Ranst en C° hebben er intussen allesbehalve belang bij in te zien dat ze verkeerd waren. Dat de wappies en de slechte wetenschappers het toch bij het rechte eind hadden. Door hen als experten aan te houden is de kans groot dat professor Frank zelfs niet eens de voortschrijdende wetenschap volgt. Wat hem nu wordt voorgeschoteld is een allegaartje van onzin samengebroebeld door experten die intussen een heel andere focus hebben dan de wetenschap zelf.
____
Michael Verstraeten